1. Tại sao cần dạy trẻ tự lập từ nhỏ?
Con bạn ngày nay có thể là những đứa trẻ nhưng cuối cùng, chúng sẽ lớn lên để trở thành những người lớn tham gia đầy đủ các hoạt động của cuộc sống. Học một vài kỹ năng sống sớm trong cuộc sống có thể giúp chúng chuẩn bị tốt để đáp ứng tốt những yêu cầu của tuổi trưởng thành.
Một số lý do khiến bạn cần dạy trẻ tự lập từ nhỏ, bao gồm:
- Trẻ em phải mất một thời gian để hiểu khái niệm về sự lựa chọn và đưa ra quyết định mà chúng nghĩ là tốt nhất cho chúng. Bằng cách giới thiệu những lựa chọn sớm trong cuộc đời, trẻ có thể bắt đầu hiểu rõ bản thân hơn và hiểu điều gì thực sự khiến chúng hạnh phúc.
- Cuộc sống không phải lúc nào cũng hạnh phúc và không phải lúc nào trẻ cũng có thể tận hưởng mọi thứ xung quanh. Sẽ có những lúc trẻ không làm được những gì chúng mong đợi. Nhưng nếu là một đứa trẻ có tính tự lập, trẻ sẽ nhận ra sai lầm của mình, tìm đến bạn để được hỗ trợ và được hướng dẫn để hoàn thành tốt hơn.
- Lòng tự trọng trong một người được phát triển từ khá sớm. Và điều này có thể mạnh hơn nếu một đứa trẻ bắt đầu có niềm tin vào bản thân và quyết định của chính mình. Sự độc lập giúp ích cho điều này và khiến đứa trẻ cảm nhận được giá trị của bản thân ngay từ đầu.
- Sách chứa thông tin nhưng kiến thức chỉ thu lượm được qua hành động. Sự khác biệt giữa cảnh báo trẻ về một mối nguy hiểm và thực tế khi trẻ đối mặt với nó là rất lớn. Tự lập cho phép trẻ bắt đầu học mọi thứ một mình và nhận thức tốt hơn bằng chính bản thân.
2. Những cột mốc quan trọng trong quá trình tự lập của bé:
Khi ý thức về bản thân tăng lên, trẻ sẽ đạt được thành tích trong việc tự chăm sóc bản thân. Trẻ sẽ phát triển một cách tự nhiên và tinh chỉnh các kỹ năng vận động của mình trong ba năm tới để thành thạo các kỹ năng sau:
- Sử dụng thìa: Một số trẻ mới biết đi bắt đầu muốn sử dụng đồ dùng ngay từ khi được 13 tháng và hầu hết trẻ đã hình thành được kỹ năng quan trọng này khi được 17 hoặc 18 tháng tuổi. Đến 4 tuổi, trẻ có thể sẽ cầm đồ dùng như người lớn và sẵn sàng học cách cư xử trên bàn ăn. Cho đến lúc đó, hãy bên cạnh và giúp đỡ trẻ.
- Cởi quần áo: Hầu hết trẻ em học cách cởi quần áo vào khoảng từ 13 đến 24 tháng tuổi.
- Đánh răng: trẻ có thể cầm bàn chải một cách thuần thục khi trẻ lên 3 tuổi. Tuy nhiên, các nha sĩ cho biết, trẻ em không thể vệ sinh răng của mình một cách kỹ lưỡng ở độ tuổi này và vẫn cần sự trợ giúp từ người lớn.
- Rửa tay và lau khô tay: kỹ năng này phát triển khi trẻ được 24 tháng tuổi và là điều trẻ nên học trước hoặc cùng lúc với việc đi vệ sinh nhằm tránh vi trùng.
- Mặc quần áo: trẻ có thể tự mặc quần áo khi được 24 tháng. Ngoài ra khi được 24 tháng, trẻ có thể sẽ tự cởi giày.
- Sử dụng nhà vệ sinh: hầu hết trẻ em chưa sẵn sàng về thể chất để bắt đầu tập đi vệ sinh cho đến khi chúng được ít nhất 18 đến 24 tháng tuổi.
Hai dấu hiệu chính cho một đứa trẻ sẵn sàng tập đi vệ sinh bao gồm: việc trẻ có thể tự mình kéo quần lên xuống và biết khi nào trẻ phải đi vệ sinh trước khi điều đó xảy ra.
- Chuẩn bị bữa sáng: trẻ từ 3 tuổi có thể tự lấy cho mình một bát ngũ cốc khi chúng đói và hầu hết trẻ có thể làm được khi chúng được 4 rưỡi. Nếu trẻ muốn làm điều này, hãy giúp việc đó trở lên dễ dàng bằng cách để các hộp đựng ngũ cốc và sữa trẻ em trong tủ bếp, tủ lạnh ngang tầm với của trẻ.
3. Làm thế nào để dạy trẻ tự lập:
DẠY CON KỸ NĂNG SỐNG TỰ LẬP TRONG CUỘC SỐNG
Liên tục làm việc với trẻ trong thời gian dài, tiến sĩ Maria Montessori chỉ ra rằng “Mỗi đứa trẻ sinh ra đều có khả năng tự học tuyệt vời”. Trẻ có thể học hỏi và bắt chước rất nhanh những điều chúng nhìn thấy và được giáo dục như miếng bọt biển thấm hút nước. Vì vậy, ngay từ khi trẻ 2 tuổi, ba mẹ có thể dạy con kỹ năng sống tự lập cơ bản trong cuộc sống hàng ngày.
- Kỹ năng giữ vệ sinh:
Để có một em bé tự lập, trước hết dạy cho em biết cách giữ vệ sinh cá nhân và môi trường xung quanh. Hãy bắt đầu bằng việc tạo thói quen cho trẻ thông qua việc để trẻ quan sát những hành động ba mẹ làm. Ví dụ: Ba mẹ nên bỏ rác đúng nơi quy định, lau bàn khi đổ nước, cho quần áo bẩn vào máy giặt, dọn đồ sau khi bày ra nhà,… Theo đó, sau khi thấy ba mẹ làm vậy, trẻ rất dễ học theo và có thể tự mình làm mọi thứ.
- Kỹ năng tự chăm sóc bản thân:
Ba mẹ có thể sắp xếp hoặc đặt để đồ dùng, thiết bị trong gia đình như giá để giày, móc treo quần áo, chậu rửa mặt,… vừa tầm với trẻ nhằm giảm bớt độ khó khi trẻ thực hiện các hoạt động cá nhân. Hay việc đi giày của trẻ, hãy bắt đầu dạy trẻ cách đi giày theo cấp độ từ dễ đến khó. Từ những đôi giày chỉ cần xỏ chân vào đến những đôi giày dính và cuối cùng là đôi giày dây, trẻ sẽ học được cách thích nghi và biết tự mình đi giày một cách nhanh gọn nhất.
- Kỹ năng giúp đỡ người khác:
Ở giai đoạn 2 đến 6 tuổi, ba mẹ có thể dạy cho trẻ hiểu giúp đỡ người khác là một việc tốt và trẻ cũng có thể thực hiện điều đó từ chính những hành động nhỏ của các con như bày bàn ăn, rửa rau củ quả, phụ ba mẹ xách đồ đạc nhẹ, tưới nước và chăm sóc cây,… Khi ba mẹ để trẻ giúp đỡ mình chính là lúc trẻ cảm thấy bản thân mình hữu ích, luôn được ba mẹ công nhận và tự hào. Từ đó, chính các bậc cha mẹ đã trở thành người khơi gợi tinh thần tự lập ở mỗi trẻ.
TẠO MÔI TRƯỜNG GẦN GŨI, AN TOÀN ĐỂ TRẺ PHÁT HUY TÍNH TỰ LẬP CỦA BẢN THÂN
Một trong những bí quyết dạy con kỹ năng sống tự lập chính là tạo môi trường gần gũi, an toàn giúp con phát huy tính tự lập của bản thân. Bởi bất cứ đứa trẻ nào cũng có năng lực tự lập, chỉ cần ba mẹ khuyến khích và cho con cơ hội được thực hiện những điều con có thể. Và việc tạo môi trường gần gũi, an toàn cho trẻ chính là một trong những điều kiện giúp trẻ phát huy tính tự lập của mình.
Tại gia đình, dạy trẻ tự lập sẽ bắt đầu từ việc xây dựng không gian ngăn nắp, trật tự. Ba mẹ hãy tận dụng các đồ dùng bằng gỗ tự nhiên, lành tính để hạn chế tối đa sự nguy hiểm cho trẻ khi va chạm. Đặc biệt, cũng trong ngôi nhà của mình, ba mẹ có thể phân chia rõ ràng các khu vực không gian để trẻ biết đâu là góc chơi tự do, đâu là nhà bếp, đâu là phòng khách,…
Mọi sự quy định luôn đi cùng các nguyên tắc có kế hoạch và có tổ chức nhất. Và người lớn chính là người làm gương cho trẻ về vấn đề thực hiện nguyên tắc đó. Ví dụ bữa sáng sẽ ăn ở đâu, vào lúc nào, giày dép phải đặt ở đâu, quần áo phơi khô phải gấp gọn gàng hoặc treo lên như thế nào…, ba mẹ đều nên nói cho trẻ biết và hiểu. Qua đó, bản thân các bạn nhỏ sẽ ý thức được những công việc, hoạt động mà chúng có thể làm khi không có ba mẹ ở bên.
XÂY DỰNG BẢNG PHÂN CÔNG VIỆC NHÀ CHO TỪNG THÀNH VIÊN TRONG GIA ĐÌNH
Theo quan niệm truyền thống, các bậc ba mẹ thường cho rằng người lớn nên làm giúp trẻ mọi công việc từ những điều nhỏ nhặt nhất. Nhưng sự tự lập của trẻ được phát huy cao độ cũng từ chính những công việc đơn giản, nhỏ bé. Từ việc lau bàn ghế, rửa chén, làm bếp,… tất cả đều được “gói gọn” trong những hoạt động thực hành sinh động, tỉ mỉ và chỉn chu với những giáo cụ chân thực và cụ thể.
GIẢM NHẸ YÊU CẦU, KHUYẾN KHÍCH CON TRONG SUỐT QUÁ TRÌNH LÀM VIỆC
Giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi vốn là giai đoạn “cực kỳ” nhạy cảm ở trẻ. Những đứa trẻ non nớt và rất dễ tổn thương. Vì vậy, người lớn nên hạn chế tối đa sự áp đặt và yêu cầu của bản thân đối với công việc trẻ làm. Đôi khi, dù vô tình nhưng những lời chê bai, những thái độ cau mày, nhăn mặt của ba mẹ khi con làm sai cũng đủ để khiến trẻ cảm thấy buồn rầu và chán nản. Thay vào đó, hãy khích lệ con bằng những lời động viên và ghi nhận thành quả chúng đạt được.
Việc tạo động lực cho con trong suốt quá trình làm việc không chỉ giúp trẻ hình thành những thói quen tốt, luôn biết cố gắng, nỗ lực để đạt được thành tựu mà còn hạn chế tối đa những suy nghĩ tiêu cực, tổn thương ở trẻ.
BẢN THÂN BA MẸ LÀ NGƯỜI HIỂU BIẾT VÀ BẢN LĨNH
Những quan niệm về dạy con tự lập luôn khác nhau ở mỗi giai đoạn. Người lớn không thể duy trì hay cổ xúy cho tư tưởng bao bọc con cái quá mức từ thời xa xưa. Thay vào đó, trong hành trình dạy con tự lập, bản thân ba mẹ cũng phải là những người hiểu biết và bản lĩnh. Hiểu biết khi lựa chọn đúng phương pháp dạy con để phát huy tinh thần tự lập của trẻ từ khi còn nhỏ. Bản lĩnh nằm ở chỗ không dao động trước những quan niệm cũ kỹ, đùm bọc con vô độ.
Hãy kiên nhẫn chờ đợi con thực hiện, hãy để con được tự làm những công việc theo khả năng. Và trong suốt quá trình cùng con tự lập, dành thời gian đặc biệt cho con để lắng nghe lời nói, hành động của con cũng là cách giúp ba mẹ thấu hiểu, hỗ trợ và gắn kết cùng con trong từng cách xử lý, giải quyết vấn đề theo hướng tích cực.
